گزارش نشست ایوان هم اندیشی (محفل پنجم)

در ابتدا دکتر فولادی به ماهیت بین رشته ای هوش مصنوعی و ظرفیت عالی دانشکدگان فارابی به دلیل دربرداشتن رشته های علوم انسانی، رفتاری و مهندسی، در پرداختن اختصاصی به این موضوع سخن گفت؛ نکته ای که به راحتی در دانشکده های دیگر دانشگاه میسر نیست. در ادامه دکتر عبداللهی از ضرورت دو نکته سخن گفت: اول اینکه باید فهم کنیم که هوش مصنوعی چیست؟ و دوم اینکه چالش هایی که در قلمرو دین در ابعاد کلامی فقهی و فلسفی در این خصوص با آن مواجه خواهیم شد چیست؟ فرض کنید شهری ساخته شود از انسان های دارای هوش مصنوعی. آیا این ها مکلف خواهند بود؟ اساسا مدیریت هوش مصنوعی چگونه خواهد بود؟ برخی سکولارها صورت مسئله رابطه دین و هوش مصنوعی را به سطحی ساده تنزل داده اند. به این توضیح که دین مانند هر مقوله دیگری می تواند از هوش مصنوعی هم استفاده کند؛ آن چنانکه ما از کامپیوتر در پیشبرد امور دینی استفاده می کنیم. دین می تواند بگوید آن را حرام نکرده است.(کما اینکه برخی گفته اند اگر دین گفته بود تکنولوژی حرام است؛ جایی برای پیشرفت نبود.) اما باید گفت مسئله اساسی مسئله تنازع و تعارض در قلمرو است. تداوم بحث علم و دین است. هوش مصنوعی یک زمانی در ماشین بود؛ اما امروزه به کمک اینترنت و فضای مجازی آمده است. در مورد اینکه آیا انسانهای با ماهیت هوش مصنوعی، مکلفند؛ باید دید که عقل به معنای مجرد منشا تکلیف بوده یا نه؟ آیا اگر ماشین درک خوبی و بدی را داشته باشد؛ مکلف است؟آیا فقه انسان های هوش مصنوعی با انسان من ماء معین و یخرج من بین الصلب و الترائب متفاوت است؟ آیا توحید و حقوق و ... این دو متفاوت است؟ البته به اعتقاد من هوش مصنوعی نمی تواند تجرد علم و اگاهی را به چالش بکشد. در ادامه دکتر کاظم فولادی در مورد تعریف هوش مصنوعی از عدم رسیدن به یک تعریف واحد به دلیل پیچیدگی آن سخن گفت. وی با اشاره اینکه هوش در ابتدا به صورت IQ و تغییر آن به EQ , و تقسیم هوش به انواع متنوع احساسی و عاطفی و ... اشاره کرد. در واقع این خود یک چالش است که هوش مصنوعی را چگونه تعریف کنیم و صرف اینکه بگوییم این هوش طبیعی است و حالا مصنوعی اش این گونه است؛ مشکل حل نمی شود. دکتر فولادی به طرح AI در کالج داراسموس آمریکا و دعوا بر سر انتخاب اسم آن و رقیب آن CA (عقلانیت محاسباتی) اشاره کرد. خیلی از محققان بر این عقیده بودند که ابتدا باید مقوله عقلانیت را فهم کنیم و بر اساس آن ماشین بسازیم. دکتر فولادی با تمرکز بر بحث عقل و بااشاره به اینکه حدود 20 سال است که با موضوع هوش مصنوعی ارتباط دارد به کتاب درسی AE Modern Approach و تعریفی که از عقل Racionality ارایه می دهد اشاره کرد. وی گفت به دانشجویان خود در سال 84(ویراش دوم کتاب) گفتم این تعریف قشنگ است؛ اما قابل پیاده سازی نیست. چون آن را اتفاقی در آینده می داند. در حالی که ما تنها چیز در اختیارمان زمان حال است. با توجه به نگاهی که به عقلانیت در شیعه بود، از مفهوم عاقبت می توان سخن گفت. عاقبت، ردی است که پشت سر ما می آید. جالب اینکه در ویرایش 2020 این کتاب، این مطلب اصلاح شد و مولف به عبارتی از تعریف قبلی خود بازگشت. چراکه آن تعریف بشریت را نابود خواهد کرد.این مائیم که باید به سیستم ها هدف دهیم نه اینکه سیستم ها هدف تعیین کنند.و این یعنی همان نزدیک شدن به همان مفهوم عقل شیعی که آیت الله جوادی املی در همایش عقلانیت وحیانی با اشاره به روایتی از اصول کافی که عقل مدار همه چیز است، به این مفهوم اشاره دارند. موضوع اصلی عقل به تمایز انسان و حیوان بازمی گردد.